PostNL Uitgifte: Typisch Nederlands – rijtjeshuizen

Kijk hier voor informatie over de wijze van opname in de Importa Supplementen 2021.

Uitgifte: Typisch Nederlands – rijtjeshuizen
Uitgiftedatum: 14 juni 2021
Verschijningsvorm: vel met 6 postzegels in 6 gelijke ontwerpen
Artikelnummer: 410661
Ontwerp en illustratie: Edwin van Praet, Total Design, Amsterdam
Fotografie: Dutchy (Getty Images), Shutterstock

VERKOOP/
GELDIGHEID PostNL brengt op 14 juni 2021 het postzegelvel Typisch Nederlands – rijtjeshuizen uit. De uitgifte is de 5e en laatste van dit jaar in de serie Typisch Nederlands. Op de 6 gelijke postzegels staat de waardeaanduiding 1 voor post tot en met 20 gram met een bestemming binnen Nederland. Het ontwerp van Typisch Nederlands – rijtjeshuizen is van de hand van grafisch ontwerper Edwin van Praet van Total Design uit Amsterdam. De illustratie die Van Praet maakte, is gebaseerd op een foto van een rij herenhuizen in de nieuwbouwwijk Brandevoort in Helmond. Eerder dit jaar verschenen in de serie Typisch Nederlands al postzegels over stolpboerderijen (4 januari), houten huizen (22 februari), grachtenpanden (22 maart) en woonboten (6 april).

De serie Typisch Nederlands besteedt dit jaar aandacht aan woningtypen en gevels die kenmerkend voor ons land zijn. Niets is in dit opzicht kenmerkender voor Nederland dan het rijtjeshuis. Van de 7 miljoen woningen in ons land staan er 4 miljoen in een rijtje. Geen land ter wereld heeft zoveel rijtjeshuizen als Nederland en driekwart ervan dateert van na 1945. De oorsprong van dit huizentype in Nederland ligt in de identieke woningen in de hofjes die vanaf eind 15e eeuw zijn gebouwd. Sindsdien is het rijtjeshuis altijd verbonden gebleven met sociale verbetering. Eerst vanuit de liefdadigheid van kerkgenootschappen, filantropen of verlichte fabrieksdirecteuren en in de 20e eeuw door de verzorgingsstaat.

Het rijtjeshuis uit de wederopbouwperiode is een klassieke doorzonwoning. De woonkamer bevindt zich aan de straatkant en de eetkamer, evenals de keuken, aan de achtertuin. Aan beide kanten zijn er brede ramen die het huis bijna doorzichtig maken. Deze open blokken van rationele woningen zijn tot in de jaren zestig overal in Nederland gebouwd. In de jaren zeventig worden de rechthoekige wederopbouwblokken opgevolgd door de bloemkoolwijken, met grillige verkavelingen en woonerven. Vaak hebben de rijtjeshuizen in deze wijken de keuken aan de straatkant, waar soms ook een aanbouw als opslagplaats zit. Na de bloemkoolwijken komen in de jaren negentig de vinexwijken op, met een grote variëteit aan verkavelingen en woningtypen, maar nog steeds gedomineerd door rijtjeshuizen.

De rijtjeshuizen op de postzegels zijn in 2000 gebouwd. Ze staan in werkelijkheid aan De Plaetse, midden in de nieuwbouwwijk Brandevoort in het westen van Helmond. Het centrum van Brandevoort is opgezet als een oud Brabants vestingstadje, met bijbehorende stadswal, grachten en herenhuizen. De woningen hebben een gevarieerde dakhoogte en een gevelarchitectuur met ambachtelijke materialen en geven zo de indruk van een natuurlijk gegroeid stadje.

Bronnen: architectuurgids.nl, brandevoort.nl, Het rijtjeshuis (Bernard Hulsman, Nieuw Amsterdam, 2013), Wikipedia.nl

Op de postzegels Typisch Nederlands – rijtjeshuizen staat een kleurrijke illustratie van 5 rijtjeshuizen met 4 verdiepingen in een verder lege straat. Voor de huizen zijn 3 jonge bomen zo getekend dat er zo veel mogelijk van de gevels zichtbaar blijft. De bomen staan op een bruine lijn, als symbool voor de kademuur op de oorspronkelijke foto. Onder de bruine lijn loopt een zwarte lijn die verwijst naar het straatniveau van de plek van waar de foto van de rijtjeshuizen is genomen. Links en rechts van de huizen is het silhouet te zien van achterliggende huizen. Onder de zwarte lijn zijn de sorteerhaak, het jaartal 2021, de landsaanduiding Nederland en de waardeaanduiding 1 in een witte strook opgenomen. Op de achtergrond drijven wolken voorbij, terwijl de zon net achter de middelste wolk is schuilgegaan. Bovenaan iedere postzegel staat het beeldmerk van de serie Typisch Nederlands, met links en rechts een gevouwen Nederlandse wimpel. In de illustratie op de bovenste velrand keren de rijtjeshuizen terug. Maar het zijn er nu 6 in plaats van 5: aan de rechterkant is er 1 bijgekomen. Op de velrand neemt de lucht een groter deel van de illustratie in beslag dan op de postzegel.

Voor de tekst op de postzegels en op het postzegelvel zijn de letters Nexa Thin en Nexa Rust (Svet Simov, Fontfabric, 2012) gebruikt.

De uitgifte Typisch Nederlands – rijtjeshuizen is de 5e en laatste in de serie Typisch Nederlands van dit jaar. Het ontwerp is gemaakt door grafisch ontwerper Edwin van Praet van Total Design, in nauwe samenwerking met client manager Jeanett Visser. De serie besteedt aandacht aan typisch Nederlandse gebruiken, producten, gerechten en gewoonten. Voor de serie ontwierp Van Praet een basisontwerp dat voor uiteenlopende onderwerpen geschikt is. In 2021 staat Typisch Nederlands in het teken van Nederlandse woningtypen en gevels.

Brede blik
Het ontwerp van de serie Typisch Nederlands kwam tot stand na uitgebreid onderzoek door Total Design naar de uiteenlopende woningtypen en gevels die ons land rijk is. “We hebben zo breed mogelijk rondgekeken”, zegt Edwin van Praet. “Naar verschillende delen van het land, naar de stad en het platteland en naar verschillende tijdsperioden. Tot en met de onze.”

Divers beeld
De keuze voor stolpboerderijen, houten huizen en grachtenpanden was volgens Van Praet snel gemaakt. Over de andere afgebeelde woningtypen is nog wel wat gediscussieerd, dus ook over het rijtjeshuis. “We hebben allerlei alternatieven besproken. Bijvoorbeeld markante Nederlandse flatgebouwen, maar die vielen proportioneel uit de toon. En uiteindelijk kun je er niet omheen dat het rijtjeshuis het meest voorkomende woningtype in Nederland is. Zo is met het toevoegen van de woonboot en het rijtjeshuis een mooi en divers beeld ontstaan van hoe wij Nederlanders wonen. De combinatie van deze 5 woningtypen bood ook de gelegenheid een ‘straatje’ te maken. Als je alle postzegels naast elkaar legt, krijg je een dwarsdoorsnee van het bebouwde Nederlandse landschap te zien. Onderaan elke postzegel loopt een zwarte streep. Die geeft het straatniveau aan, het letterlijke standpunt van waaraf je in dit geval naar de rijtjeshuizen kijkt.”

Vooraanzichten
Voor deze serie Typisch Nederlands besloot Total Design in overleg met PostNL om het onderwerp illustratief te verbeelden, op basis van bestaand fotomateriaal. Van Praet: “We hebben wel gekeken of we de foto’s zelf konden gebruiken, maar het stockmateriaal verschilde onderling te veel. Omdat we dat straatje wilden maken, was het nodig om met vooraanzichten van woningen te werken. En goede foto’s daarvan zijn lastig te vinden, wat de keuze voor illustreren alleen maar versterkte. Er zijn veel rijtjeshuizen in ons land en er was genoeg fotomateriaal te vinden. We hebben vooral gezocht naar rijtjeshuizen van na 1945 om ook de huidige tijd aan bod te laten komen. De meeste ervan zijn inderdaad identiek, zoals het hoort bij rijtjeshuizen. Dat heeft ook wel wat saais. Tot ik de foto tegenkwam van de huizen in Brandevoort. Het is een kleurrijk beeld, onder meer dankzij de zonneschermen. Ik word er wel vrolijk van. Achter de gevels lijken de huizen ongetwijfeld sterk op elkaar, maar de buitenkant is steeds net anders: de hoogte, het ritme van de ramen, het type deuren, de kleur van de bakstenen. Elk huis heeft iets aparts, iets karakteristieks. Daar kiezen de mensen ook voor die daar zijn gaan wonen. Dat vind ik een mooie gedachte.”

Hollandse luchten
Van Praet maakte eerst de grote illustratie van de rijtjeshuizen voor de velrand. Een uitsnede daarvan gebruikte hij voor de postzegel. “We wilden eerst de rijtjeshuizen sec afbeelden, tegen een neutrale achtergrond. Maar tijdens het illustreren bedachten we hoe mooi het zou zijn als je ook de beroemde Hollandse luchten zou zien. Daarom zijn die nu volop aanwezig. Ze bepalen de sfeer en geven ook veel diepte aan het beeld. Op elke postzegel uit de serie zie je een ander moment van de dag. Bij deze huizen is dat om een uur of 4 of 5 in de middag. Echt met zo’n zomerse kleur blauw in de lucht en met de nog jonge bomen volop in blad. Op de illustratie staan geen mensen, maar in werkelijkheid is dit een gezellig stukje stad om op dat moment van de dag lekker in de zon te zitten en de kinderen buiten te laten spelen.”

Kleurverloop en schaduwwerking
De typische sfeer die Van Praet oproept, komt onder meer doordat hij in de illustratie van de rijtjeshuizen nauwelijks van kleurverloop of schaduwwerking gebruikmaakte. De diepte zit juist wel in het landschap en de lucht. “Wat sfeer betreft past deze uitgifte mooi in de serie. De andere woningtypen en gevels uit de serie zijn ouder, maar door de historiserende architectuur van de rijtjeshuizen in Brandevoort passen ze er toch goed bij. In de opbouw van de illustratie kun je ook wel enige gelijkenis zien met het eerder uitgegeven postzegelvel met de Amsterdamse grachtenpanden. Ook op die postzegels staan 5 huizen op de postzegel en 6 op de grote illustratie.”

Illustreren en abstraheren
Op basis van de oorspronkelijke foto van de rijtjeshuizen heeft Van Praet in zijn illustratie een nauwkeurige weergave gemaakt van de constructie. Van Praet: “Hoewel je niet elk detail precies kunt weergeven op postzegelformaat, weet ik zeker dat vrijwel alles bouwkundig klopt. Maar illustreren is ook abstraheren. Alle niet ter zake doende details op de voorgrond heb ik verwijderd, zoals bankjes, tafeltjes, lantaarnpalen, regenpijpen en bloembakken. Het gaat ten slotte om de gevel. Dat is de kunst van het weglaten, het zoeken naar de eenvoud met behoud van het karakter. Dat doe je ook door de nadruk te vestigen op de kenmerkende details. De zonneschermen natuurlijk, de dakkapellen, de dakgoot, de roedeverdeling van de ramen. Soms zet je wel details naar je hand om te voorkomen dat het priegelig wordt. Al die kleine raampjes moeten ook op postzegelformaat herkenbaar blijven. Het lastigste was misschien wel de overgang tussen de huizen bij de dakgoten, op het punt waar de ene kleur baksteen in de andere overgaat.”

Romantische illustratie als ideaalbeeld
Van Praet heeft, zoals hij zegt, ‘een schilderijtje’ proberen te maken. “Een romantische illustratie als ideaalbeeld van het rijtjeshuis. Er kan zo een lijstje omheen. Ik heb me onder meer laten inspireren door de 17e-eeuwse schilder Paulus Potter. Vooral door zijn gevoel voor compositie, de rust in het beeld en de belangrijke rol die de lucht speelt. Maar het is geen nostalgisch plaatje, het is echt een illustratie van nu geworden. En het is ook echt letterlijk typisch Nederlands. Bij deze uitgifte zijn het bovendien de huizen die nu worden gebouwd. Daarom wilde ik ook graag de serie van dit jaar hiermee eindigen. Als slotstuk van een serie over woningtypen en gevels uit verschillende perioden, op verschillende momenten van de dag. Een serie die laat zien hoe wij Nederlanders wonen.”

Over de ontwerper
Edwin van Praet (Breda, 1971) studeerde grafisch en typografisch ontwerpen aan de Akademie voor Kunst en Vormgeving St.Joost in Breda. Na zijn afstuderen werkte hij 7 jaar als grafisch ontwerper voor Tel Design in Den Haag. In 2003 trad hij in dienst bij Total Identity/Total Design, eerst als senior designer en inmiddels als creative director. Bij dit beroemde ontwerpbureau uit Amsterdam is hij verantwoordelijk voor de creatie van projecten op het gebied van strategie, identiteit en merkbeleving. Van Praet heeft voor zijn werken vele prijzen gewonnen, in zowel nationale als internationale ontwerpcompetities. Eerder ontwierp Van Praet de postzegels 100 jaar luchtvaart (2019) en de serie Typisch Nederlands over typisch Nederlandse gerechten (2020).

Over het bureau
Total Design gelooft in de kracht van het verschil. Verschillende mensen die samenwerken aan een gedeeld doel. Wanneer mensen uit meerdere disciplines, met een andere manier van denken, samenkomen om problemen te benaderen en oplossingen te vinden, dan resulteert dat in betere oplossingen. Dat was de gedachte in 1963 en dat is nog steeds zo. Eigenzinnig, gelijkwaardig en onafhankelijk.

De postzegels zijn, zolang de voorraad strekt, verkrijgbaar bij het postkantoor in de Bruna-winkels en via www.postnl.nl/bijzondere-postzegels. De postzegels zijn ook telefonisch te bestellen bij de klantenservice van Collect Club op telefoonnummer 088 – 868 99 00. De geldigheidstermijn is onbepaald.

WAARDE Op deze postzegels staat waardeaanduiding 1, bedoeld voor post tot en met 20 gram met een bestemming binnen Nederland.

TECHNISCHE
GEGEVENS

COPYRIGHT Postzegelformaat 40 x 30 mm
Velformaat 122 x 170 mm
Papier normaal met fosforopdruk
Gomming gegomd
Druktechniek offset
Drukkleuren cyaan, magenta, geel en zwart
Oplage 75.000 vellen
Verschijningsvorm vel van 6 postzegels in 6 gelijke ontwerpen
Ontwerp Edwin van Praet, Total Design, Amsterdam
Fotografie Dutchy (Getty Images), Shutterstock
Drukkerij Cartor Security Printing, Meaucé-La Loupe, Frankrijk
Artikelnummer 410661

© 2021 Koninklijke PostNL BV